W związku z szeroko dyskutowaną kwestią projektu nowej ustawy o szkolnictwie wyższym – tzw. Konstytucji dla Nauki, Ustawy 2.0, która ma doprowadzić do reformy polskiego systemu szkolnictwa wyższego, zapoznaliśmy się z zapisani. Z rozczarowaniem skonstatowaliśmy nieobecność zagadnienia otwartego rozpowszechniania wiedzy naukowej, także poza środowiskiem akademickim. Tymczasem to właśnie kwestie komunikacji naukowej, w tym zwłaszcza otwartego dostępu do publikacji naukowych i danych badawczych, znajdują się wśród najważniejszych wyzwań, z jakimi mierzą się ustawodawcy państw o największym potencjale badawczym.
Brak wątku otwartej nauki w projekcie Ustawy 2.0 zaskakuje tym bardziej, że w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego aktywnie działa Zespół ds. Otwartego Dostępu.
W liście zwróciliśmy uwagę, że celów zapisanych w projektu Konstytucji dla Nauki czyli zapewnienie naukowej doskonałości i podnoszenie znaczenia polskiej nauki na świecie, nie da się w pełni zrealizować, jeśli pominie się znaczenie otwartej nauki dla współczesnych badań w wiodących ośrodkach badawczych na świecie. Zaniechanie zmian w zakresie szerszego udostępniania wyników badań będzie skazywać polską naukę na dalszą marginalizację.
Podkreśliliśmy także, że w projekcie “trzecia misja” rozumiana jest wąsko i ogranicza się do komercjalizacji wyników badań poprzez zakładanie spółek celowych podczas gdy otwarty dostęp jest komplementarny w stosunku do komercjalizacji. Otwarty dostęp do rezultatów badań naukowych będzie wsparciem dla innowacyjnych przedsiębiorstw.
Wyraziliśmy nadzieję, że nowa ustawa uwzględni następujące kwestie:
- regulaminy zarządzania prawami autorskimi na uczelniach (art. 160 projektu) powinny uwzględniać nie tylko aspekt komercjalizacji, ale także aspekt otwartego dostępu;
- naukowcy powinni otrzymać wyraźne i jednoznaczne zachęty do umieszczania swoich publikacji i danych badawczych w otwartym dostępie;
- zasady ewaluacji jednostek naukowych powinny zachęcać do wspierania otwartości;
- mechanizmy wspierające tworzenie repozytoriów instytucjonalnych.
