plen

KOED rekomenduje Otwarty Dostęp w projektach MNiSW

9 sierpnia 2012 r. wysłaliśmy do Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego list, w którym przedstawiliśmy stanowisko KOED na temat zasad przyjętych w Narodowym Programie Rozwoju Humanistyki, przy finansowaniu działalności upowszechniającej naukę oraz w programie Index Plus. Z wielkim uznaniem przyjęliśmy inicjatywy, których celem jest zwiększenie promocji wyników polskich badań na świecie. Jednakże realizacja NPRH, DUN oraz Index Plus budzi – naszym zdaniem – poważne zastrzeżenia. Regulaminy konkursów oraz wzory wniosków o dofinansowanie nie uwzględniają żadnych elementów zalecanej przez Unię Europejską polityki otwartego dostępu do publikacji naukowych finansowanych ze środków publicznych. W opinii KOED otwarty dostęp powinien stać się narzędziem wszystkich inicjatyw MNiSW, których celem jest wzrost konkurencyjności polskiej nauki. W sytuacji głębokich zmian dotychczasowego modelu publikacji naukowych MNiSW staje przed szansą odegrania kluczowej roli w wypracowaniu nowych i trwałych rozwiązań systemowych. Do regulaminów  programów należy wprowadzić m.in. zobowiązania beneficjentów do wydawania publikacji będących wynikiem badań na zasadach otwartego dostępu.

W liście zwróciliśmy uwagę również na wyraźnie widoczny zwrot w kierunku otwartego dostępu na skalę międzynarodową, czego przejawem jest uczynienie z niego ogólnej zasady inicjatywy ,,Horyzont 2020„. Wszystkie wyniki badań zrealizowanych ze środków tego programu będą musiały być udostępniane bezpłatnie on-line niezwłocznie lub w ciągu 6-12 miesięcy. Zalecenie Komisji Europejskiej z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie dostępu do informacji naukowej i jej ochrony (Dz. Urz. UE L 194 z  21.07.2012) wzywa państwa członkowskie do przyjęcia podobnego rozwiązania w przypadku wyników badań finansowanych w ramach ich własnych krajowych programów. Godną naśladowania jest niedawna decyzja rządu Wielkiej Brytanii o wprowadzeniu obowiązku udostępniania w Internecie wyników badań naukowych bez embarga czasowego za darmo i bez ograniczeń od 2014 r. Otwarty dostęp jest także kluczowym postulatem oddolnych inicjatyw środowisk akademickich.

W odpowiedz jaką otrzymaliśmy 5 września 2012 r. (udostępniamy skan dokumentu), Ministerstwo podkreśla, że rozpoczęło już działania w kierunku otwartego dostępu. Jednak mamy wrażenie, że kwestie  Open Access wymagają uporządkowania. Z jednej strony podane przykłady mogą dawać nadzieję, że MNiSW podejmie i rozwinie inicjatywę w dobrym kierunku. MNiSW zwraca uwagę na zamówioną ekspertyzę nt. „Wdrożenia otwartego dostępu do treści naukowych i edukacyjnych” jaką wykonał ICM UW na podstawie której trwają ministerialne prace nad przygotowaniem zmian systemowych zachęcających jednostki naukowe do publikowania w modelu open access.

Z drugiej jednak strony przykłady aktualnych działań MNiSW są niepokojące ponieważ sugerują, że otwarty dostęp jest rozumiany jako bezpłatny dostęp do publikacji naukowych. MNiSW zwraca uwagę na funkcjonowanie Wirtualnej Biblioteki Nauki, która gwarantuje dostęp do najważniejszych czasopism. Idea Open Access nie jest tutaj realizowana, a dostęp jest możliwy dzięki licencji akademickiej finansowanej przez MNiSW.

Pełna treści listu KOED do MNiSW ws zasad przyjętych w Narodowym Programie Rozwoju Humanistyki, przy finansowaniu działalności upowszechniającej naukę oraz w programie Index Plus.

Skan odpowiedzi MNiSW na powyższy list.