plen

Cyfrowa Szkoła: rekomendacje Koalicji ws komponentu E-podręczniki

Koalicja Otwartej Edukacji w trosce o jak najefektywniejszy przebieg programu Cyfrowa Szkoła oraz w odpowiedzi na obawy wydawnictw edukacyjnych opracowała Rekomendacje dotyczące komponentu „E-podręczniki” rządowego programu „Cyfrowa szkoła”. Rekomendacje obejmują kwestie prawne, metodyczne, technologiczne, finansowe i organizacyjne.

1. Rekomendacje  prawne
Wolne licencje jako wzorcowy model licencjonowania
Zdecydowanie podkreślamy, że przyjęte w ramach rządowego programu „Cyfrowa szkoła” modele licencjonowania treści edukacyjnych są wzorcowe. Wymóg udostępnienia treści dofinansowanych z funduszy publicznych na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa (CC BY), z jednoczesnym zezwoleniem na udostępnienie na warunkach innej wolnej licencji zgodnej z definicją Wolnych Dóbr Kultury, jest rozwiązaniem, które gwarantuje trwałość tego rodzaju inwestycji oraz pełnię praw odbiorców do wykorzystania tych treści. Stoimy na stanowisku, że wszystkie materiały edukacyjne, których wytworzenie zostało sfinansowane ze środków publicznych, powinny być udostępniane obywatelom za darmo, do swobodnego wykorzystania

2. Rekomendacje metodyczne

Zapewnienie  jakości
KOED docenia również całościowe podejście do zasobów edukacyjnych, uwzględniające różne formy multimedialne, coraz bardziej docenianie przez uczniów i nauczycieli. Zdajemy sobie przy tym sprawę, że prace nad otwartymi e-podręcznikami mają charakter pionierski i należy uwzględnić systematyczną ewaluację zasobów w trakcie ich powstawania. Doceniamy fakt, że w programie przeznaczono środki na zasoby edukacyjne inne niż podręczniki; zwiększy to atrakcyjność edukacji dla uczniów i uzupełni braki, na które skarży się wielu nauczycieli.
Tworzenie e-podręczników
Zdaniem KOED dopracowania wymaga formuła aktualizacji treści e-podręczników, tak by uniknąć paraliżu w wyniku zbyt sztywnego i rozbudowanego trybu recenzji i oceny. Wypracować trzeba również system skutecznego informowania nauczycieli o tych zmianach.
Działania prowadzące do stworzenia e-zasobów powinny być skoordynowane z pozostałymi komponentami programu Cyfrowa Szkoła – zwłaszcza z programem szkoleniowym oraz tworzeniem innych platform edukacyjnych. KOED uważa za ważne, aby instytucje realizujące poszczególne komponenty programu nie działały w oderwaniu – inaczej e-podręczniki nie staną się rzeczywistą częścią spójnego środowiska edukacyjnego dla uczniów i nauczycieli.

3. Rekomendacje technologiczne

Otwartość technologiczna
KOED zwraca uwagę, że otwartość podręczników wymaga nie tylko otwartości prawnej, ale też technologicznej. Konieczne jest zatem zapewnienie powszechnego, swobodnego i darmowego dostępu
w dowolnym miejscu i czasie, bez ograniczeń czy zabezpieczeń technicznych (tzw. DRM).
E-podręczniki na wszystkie platformy
Jesteśmy przekonani, że należy unikać treści tworzonych z myślą o wyłącznie jednym urządzeniu lub jednej platformie dystrybucji oraz dostępu do treści, zwłaszcza jeżeli dana platforma jest zamknięta. Warunkiem minimum dla wszystkich treści powinno być przygotowanie otwartej, ogólnodostępnej wersji, w pełni funkcjonalnej na jednej z otwartych, darmowych platform (np. wolnych systemach operacyjnych z rodziny Linux, jak gNewSense).
Dostępność dla niepełnosprawnych
Niezbędne jest w szczególności zapewnienie dostępności materiałów edukacyjnych tworzonych
w ramach „Cyfrowej szkoły” dla osób niepełnosprawnych. Oznacza to konieczność spełniania przez
e-podręczniki rekomendacji W3C Web Content Accessibility Guidelines w wersji 2.0.
Stosowanie metadanych do treści edukacyjnych
Zasoby tworzone w ramach programu „Cyfrowa szkoła” mają szansę mieć charakter wzorcowy pod względem wykorzystania zestandaryzowanych metadanych do opisania treści edukacyjnych. Umożliwi to między innymi łatwe wyszukiwanie i agregację zasobów rozproszonych w różnych serwisach.
Dostępność off-line
Każda treść powinna być możliwa do pobrania na urządzenie użytkownika w formacie będącym otwartym standardem.
Podręczniki drukowane są nadal potrzebne
E-podręczniki stanowią naturalny etap rozwoju zasobów edukacyjnych, ale rekomendujemy, by nie rezygnować z podręczników papierowych, a także, by zapewnić możliwość drukowania opracowanych w programie e-materiałów (co wymaga na przykład możliwości oddzielenia multimediów od tekstu).

4. Rekomendacje finansowe
Koszty materiałów edukacyjnych
Koalicja Otwartej Edukacji postuluje realistyczną i ostrożną ocenę kosztów. Koszt jednostkowy stworzenia i zakupu praw do e-podręcznika może być zróżnicowany zależnie od przedmiotu (i związanej
z tym ilości materiału związanej z zakresem określonym w podstawie programowej i liczby godzin dydaktycznych), nasycenia materiałami o charakterze multimedialnym i interaktywnym itp.

5. Rekomendacje organizacyjne
Zakres i terminy realizacji
KOED zaleca konserwatywną ocenę, ile czasu potrzeba na utworzenie zasobów edukacyjnych
w ramach komponentu. Naszym zdaniem konieczne jest przyjęcie odpowiednio długiego czasu na przygotowanie zasobów i podręczników, który umożliwi rzetelną ocenę proponowanych rozwiązań, przetestowanie ich w szkołach oraz wprowadzenie ewentualnych modyfikacji. Należy przyjąć realistyczny harmonogram wykonania i wdrażania podręczników.
Wybór partnerów
Wskazane byłoby zwiększenie liczby potencjalnych partnerów merytorycznych, gdyż przyjęta dotąd procedura konkursowa wyklucza instytucje, którzy mogłyby stworzyć wysokiej jakości e-podręczniki do jednego czy dwóch przedmiotów, ale nie są w stanie przygotować ich aż tyle, np. do języka polskiego, historii i wiedzy o społeczeństwie dla klas IV―VI, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych równocześnie.
Sugerujemy zatem – jeśli to możliwe – wprowadzenie zmian w procedurze i realizacji konkursu na partnerów merytorycznych przeprowadzanego właśnie przez ORE.
Kampania informacyjna
Uważamy za wskazane przeprowadzenie przez ORE i wybranych przez niego partnerów kampanii informacyjnej dotyczącej otwartych e-zasobów edukacyjnych.
Postulujemy transparentność procesu tworzenia podręczników.

Rekomendacje zostały wysłane do:
Minister Edukacji Narodowej Krystyny Szumilas
Podsekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Joanny Berdzik
Dyrektora Departamentu Programów Nauczania i Podręczników w MEN Małgorzaty Szybalskiej
Naczelnika Wydziału Podręczników i Nowych Technologii w Edukacji w MEN Janusza Krupy
Ministra Administracji i Cyfryzacji Michała Boniego
Podsekretarza stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji Igora Ostrowskiego
Dyrektora Ośrodka Rozwoju Edukacji Jarosława Wojdyły

Pełny tekst rekomendacji do pobranie w ODTPDF.