plen

Podręczniki w projekcie Ustawy o systemie oświaty – komentarz KOED

Koalicja Otwartej Edukacji (KOED) pragnie odnieść się do przedstawionego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej projektu zmian w Ustawie o systemie oświaty, który trafił do konsultacji społecznych 19 lutego 2014 r.

W pełni popieramy działania MEN zmierzające do zwiększenia dostępności materiałów edukacyjnych oraz ograniczenia wysokich kosztów zakupu podręczników i materiałów edukacyjnych przez rodziców. Naszym zdaniem maksymalna skuteczność takiej polityki może być zapewniona poprzez ingerencję w dotychczasowe prawnoautorskie uwarunkowania modelu ich dystrybucji.

Podkreślamy, że prawdziwa dostępność materiałów edukacyjnych polega nie tylko na możliwości swobodnego do nich dotarcia, ale wymaga ponadto pełnej wolności w ich wykorzystywaniu, kopiowaniu, rozpowszechnianiu i przetwarzaniu przez użytkowników: nauczycieli, rodziców, uczniów, a także autorów i wydawców. Wolność ta powinna być zapewniona przez odpowiednie wdrożenie wolnych licencji i zagwarantowanie, że wszystkie materiały edukacyjne finansowane przez MEN oraz inne podmioty publiczne (także samorządowe) będą rozpowszechniane na zasadach gwarantujących pełną wolność ich użycia. Wolność ta zabezpieczona być może w odniesieniu do wszystkich kolejnych treści powstających na bazie przygotowanych lub wykupionych przez MEN materiałów poprzez zastosowanie wolnych licencji z mechanizmem copyleft.

Zwracamy też uwagę, że zamiast tworzyć podręczniki w ramach wewnętrznych struktur MEN lub zlecać ich tworzenie, można wykupywać prawa do tytułów już istniejących  i następne udostępniać je na wolnych licencjach. Przepisy wprowadzane w ramach nowelizacji Ustawy o systemie oświaty nie powinny blokować takiej możliwości.

W sprawie projektu nowelizacji Ustawy o systemie oświaty Koalicja Otwartej Edukacji powtarza swoje rekomendacje dotyczące programu Cyfrowa Szkoła. Stoimy na stanowisku, że w ustawie powinny zostać zapisany wymóg zastosowania standardów otwartości (analogicznych do tych określonych odnośnie e-podręczników tworzonych w ramach programu Cyfrowa Szkoła) w przypadku zlecenia przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (lub ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego)  opracowania i wydania podręcznika lub jego części.

Podobnie jak w przypadku powstających w ramach Cyfrowej szkoły  e-podręczników, także przy kolejnych ministerialnych inicjatywach tego typu oferujemy MEN wsparcie merytoryczne w zakresie praktyki wolnych licencji. Oferujemy też  pomoc przy problemach związanych z prawną i technologiczną otwartością rozwiązań informatycznych wdrażanych przy tworzenia cyfrowych materiałów edukacyjnych. Nie można myśleć o lepszej dostępności materiałów edukacyjnych bez zagwarantowania odpowiednich wolności w ich wykorzystywaniu, kopiowaniu, niezależnym rozpowszechnianiu i modyfikowaniu.

W interesie społecznym leży to, aby podręczniki i inne wykorzystywane w szkole materiały edukacyjne były w pełni własnością publiczną (a nie własnością wydawców, MEN czy szkół). Kontekst własności odnieść można w tym przypadku jedynie do poszczególnych wydrukowanych egzemplarzy, ale nie do treści.

Przepisy projektu nowelizacji zrównujące drukowaną i cyfrową postać podręczników przyjmujemy jako realizację podstawowego dziś standardu. Cieszymy się z wprowadzenia przepisu zabraniającego korupcyjnych praktyk związanych z dystrybucją podręczników w szkołach. Koalicja Otwartej Edukacji negatywnie ocenia jednak tryb przeprowadzania konsultacji nad komentowanym wyżej projektem nowelizacji Ustawy o systemie oświaty. Bardzo ograniczony czas na przygotowanie rozbudowanych i szczegółowych stanowisk z pewnością wpłynął negatywnie na ich ostateczny efekt merytoryczny, a konsultacje zakończyły się już po przyjęciu projektu przez Sejm.